ශ්‍රී ලංකාවේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය MV X-Press Pearl නෞකාව ආශ්‍රිත සමුද්‍රීය ව්‍යසනය සම්බන්ධයෙන් ඓතිහාසික තීන්දුවක් ලබා දී තිබෙනවා. මෙරට ඉතිහාසයේ සිදු වූ දරුණුතම සමුද්‍රීය පාරිසරික ව්‍යසනයට රජයේ බලධාරීන් සහ නෞකාව මෙහෙයවූවන් යන දෙපාර්ශවයම වගකිව යුතු බවට එහිදී තීන්දු කර තිබෙනවා.
X-Press Pearl තීන්දුව: ප්‍රධාන අධිකරණ තීන්දු 7ක්
1. ඩොලර් බිලියන 1ක වන්දියක් නියම කිරීම ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය MV X-Press Pearl නෞකාවේ හිමිකාරීත්වය දරන සහ මෙහෙයුම් කටයුතු සිදු කළ සමාගම්වලට 2021 සමුද්‍රීය ව්‍යසනයෙන් සිදු වූ විශාල පාරිසරික හා ආර්ථික හානිය සඳහා ඩොලර් බිලියන 1ක වන්දියක් ගෙවීමට නියෝග කළා.
2. ඉන්දියානු සාගරයේ දරුණුතම සමුද්‍රීය ව්‍යසනය ප්ලාස්ටික් නර්ඩ්ල්ස් (plastic nurdles) බිලියන 70කට අධික ප්‍රමාණයක් සහ විෂ ද්‍රව්‍ය ශ්‍රී ලංකාවේ මුහුදු තීරය හා වෙරළ දූෂණය කළ බව සඳහන් කරමින්, මෙම සිදුවීම ඉන්දියානු සාගරයේ වාර්තාගත ඉතිහාසයේ සිදු වූ දරුණුතම සමුද්‍රීය රසායනික ව්‍යසනය ලෙස අධිකරණය පිළිගත්තා.
3. මූලික අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය වීම රාජ්‍ය බලධාරීන්ගේ අකාර්යක්ෂමතාවය සහ අකල් ක්‍රියාකාරිත්වය හේතුවෙන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 12(1) සහ 14(1)(g) වගන්ති යටතේ පුරවැසියන්ගේ මූලික අයිතිවාසිකම්, එනම් නීත්‍යානුකූල රැකියාවල නිරත වීමේ (මසුන් ඇල්ලීම) අයිතිය උල්ලංඝනය වී ඇති බවට අධිකරණය තීන්දු කළා.
4. රාජ්‍ය නොසැලකිල්ල සහ අක්‍රිය භාවය මෙම තීන්දුවෙන් සමුද්‍රීය පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරිය (MEPA), වරාය මාස්ටර් සහ අනෙකුත් ප්‍රධාන රාජ්‍ය නිලධාරීන්ගේ දරුණු නොසැලකිල්ල සහ අක්‍රිය භාවය පෙන්වා දෙනවා. මහජනතාව සහ පරිසරය ආරක්ෂා කිරීමට අසමත් වූවන් අතර එවකට නාගරික සංවර්ධන රාජ්‍ය අමාත්‍ය නාලක ගොඩහේවාගේ නමද විශේෂයෙන් සඳහන් කර තිබෙනවා.
5. “දූෂකයා ගෙවීමේ” මූලධර්මය තහවුරු කිරීම අධිකරණය “දූෂකයා ගෙවීමේ” (polluter pays) මූලධර්මය තහවුරු කරමින්, නෞකාවේ හිමිකරුවන්, භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කරන්නන් සහ නියෝජිතයින් ඔවුන්ගේ නොසැලකිල්ලෙන් සිදු වූ පාරිසරික හායනය සහ සමාජ-ආර්ථික පාඩු සඳහා වන්දි ගෙවීමට වගකිව යුතු බවට තීන්දු කළා.
6. වන්දි අධීක්ෂණය සඳහා කොමිසමක් ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 1ක වන්දිය බෙදා හැරීම අධීක්ෂණය කිරීම සඳහා උසස් මට්ටමේ කොමිසමක් පත් කිරීමට නියමිතයි. මෙහිදී විශේෂ අවධානය යොමු කරනු ලබන්නේ පීඩාවට පත් ධීවර ප්‍රජාවන් සහ සමුද්‍රීය පරිසර පද්ධති ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම සඳහායි.
7. නීතිමය හා ආයතනික ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා කැඳවීම පාරිසරික ආරක්ෂණ නීති ශක්තිමත් කිරීමට, ජාත්‍යන්තර සමුද්‍රීය ආරක්ෂක සම්මුතීන් ක්‍රියාත්මක කිරීමට සහ අනාගත සිදුවීම් සඳහා කඩිනම් ප්‍රතිචාර යාන්ත්‍රණ සහතික කිරීමට නියාමන ප්‍රතිසංස්කරණ සිදු කරන ලෙස අධිකරණය නිර්දේශ කළා.