අපි හැමෝම රෑ අහසට ආදරේ කරන්න, කවි ලියන්න, තනිකම මකාගන්න හවුල් කරගන්න අපේ හඳ මාමා, හැමදාම රෑට අපේ අහසේ රැඳී ඉඳීවි කියලා නේද අපි හිතන්නේ? ඒත් ඇත්ත කතාව ඊට වඩා ටිකක් සංකීර්ණයි, වගේම පුදුමත් හිතෙන එකක්. ඇත්තටම අපේ හඳ, බොහොම හෙමින් සැරේ, අපිව දාලා ඈතට යන ගමනක් පටන් අරන්…
මේක විද්‍යා ප්‍රබන්ධයක් නෙවෙයි. NASA ආයතනයම තහවුරු කරපු කාරණාවක්. හැබැයි කලබල වෙන්න එපා. මේක හෙට අනිද්දා වෙන දෙයක් නෙවෙයි.
ඉතින් ඇයි හඳ අපෙන් ඈත් වෙන්නේ?
කතාවේ දුෂ්ටයා වගේ පෙනුනට, මේකට වගකියන්න ඕන පෘථිවියයි සඳයි අතර තියෙන ආදර කතාවම තමයි. ඒ කියන්නේ ගුරුත්වාකර්ෂණ බලය. සඳේ ගුරුත්වාකර්ෂණය අපේ පෘථිවියේ සාගර ජලයට බලපෑම් කරනවා. මේ නිසා තමයි වඩදිය බාදිය ඇතිවෙන්නේ.
හිතන්න, පෘථිවිය වේගයෙන් කැරකෙනකොට, සඳේ ගුරුත්වාකර්ෂණය නිසා ඇතිවෙන මේ වඩදිය රැල්ල (tidal bulge) හරියටම සඳට යටින් නෙවෙයි, ටිකක් ඉදිරියෙන් තමයි පිහිටන්නේ. වේගෙන් කැරකෙන පෘථිවිය මේ වඩදිය රැල්ලත් එක්ක ඉස්සරහට ඇදගෙන යනවා වගේ වැඩක් තමයි වෙන්නේ.
මෙහෙම ඉස්සරහින් යන වඩදිය රැල්ල, තමන්ගේ ගුරුත්වාකර්ෂණ බලයෙන් සඳට පොඩි ‘තල්ලුවක්’ දෙනවා. හරියට ඔංචිල්ලාවක් පදින කෙනෙක්ව පිටිපස්සෙන් තල්ලු කරනවා වගේ. මේ පොඩි තල්ලුව නිසා සඳට අමතර ශක්තියක් ලැබිලා, එයා ඉන්න කක්ෂයෙන් ටික ටික පිටතට, එනම් පෘථිවියෙන් ඈතට ගමන් කරනවා.
කොච්චර වේගයෙන්ද මේ ඈත්වීම සිද්ධ වෙන්නේ?
විද්‍යාඥයන් මිනුම් කරලා හොයාගෙන තියෙන විදිහට, සඳ හැම අවුරුද්දකම සෙන්ටිමීටර 3.8ක් (අඟල් 1.5ක් විතර) අපි නොදැනීම අපෙන් ඈත් වෙනවා. මේක හරියට අපේ නියපොතු වැවෙන වේගය වගේ බොහොම පොඩි අගයක්.
මේකෙන් අපිට මොකද වෙන්නේ?
මේ හෙමින් සිදුවෙන වෙන්වීමට ලොකු ප්‍රතිවිපාක තියෙනවා. හැබැයි ඒව බලපාන්න අවුරුදු මිලියන ගාණක් ගතවේවි.
1 – දවස දිගු වීම: සඳට තල්ලුවක් දෙන්න පෘථිවිය පාවිච්චි කරන්නේ තමන්ගේ කැරකවීමේ ශක්තිය. මේ නිසා පෘථිවියේ භ්‍රමණය ටිකෙන් ටික මන්දගාමී වෙනවා. ඒ කියන්නේ අපේ දවසක කාලය හෙමින් හෙමින් වැඩිවෙනවා. මීට අවුරුදු බිලියන 1.4කට කලින් පෘථිවියේ දවසක් පැය 18ක් විතරලු තිබිලා තියෙන්නේ. තව අවුරුදු මිලියන 200කින් විතර අපේ දවස පැය 25ක් වෙන්නත් පුළුවන්!
2 – සූර්යග්‍රහණ නැති වීම: පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් කියන්නේ පෘථිවියට සාපේක්ෂව සඳ, සූර්යයා සම්පූර්ණයෙන්ම වහන්න තරම් ලොකුවට පේන නිසානේ. සඳ ඈතට යන්න යන්න, එයා පේන ප්‍රමාණය කුඩා වෙනවා. ඉතින් කවදාහරි දවසක, සඳට සූර්යයාව සම්පූර්ණයෙන් වහන්න බැරි තත්වයක් ඒවි. එදාට පූර්ණ සූර්යග්‍රහණ වෙනුවට අපිට දකින්න ලැබෙන්නේ වළයාකාර සූර්යග්‍රහණ විතරයි.
මේ විශ්වයේ හැමදේම නිරන්තර වෙනස්වීමකට ලක්වෙනවා කියන්න මේක හොඳම උදාහරණයක්. අපේ ආදරණීය හඳත් ඒ වෙනසේ කොටසක්. ඉතින් ඊළඟ පාර රෑ අහසේ හඳ දකිද්දී, ඒ නිසල සෞන්දර්යය තුළ සැඟවුණු මේ මහා විශ්වීය නාඩගම ගැනත් පොඩ්ඩක් හිතන්න. 