අඟහරු කිව්වම ඔයාලට මතක් වෙන්නේ මොකක්ද? රතු පාට දූවිල්ලෙන් පිරුණු, හුස්ම ගන්නවත් බැරි, පාළු, වියළි කාන්තාරයක් නේද? අපි හැමෝගෙම හිතේ ඇඳිලා තියෙන්නේ ඒ චිත්‍රය තමයි. ඒත්… ඒ රතු දූවිලි තට්ටුවට යටින්, අනාගතේ දවසක මනුෂ්‍ය වර්ගයාගේම ඉරණම විසඳන්න පුළුවන් මහා නිධානයක් හැංගිලා තියෙනවා කියලා කිව්වොත් ඔබ විශ්වාස කරනවද?
මේ කතාව අඟහරුගේ ධ්‍රැව ප්‍රදේශවල සැඟවුණු දැවැන්ත අයිස් තට්ටු ගැනයි. මේවා නිකම්ම නිකම් වියළි අයිස් (මිදුණු කාබන් ඩයොක්සයිඩ්) නෙවෙයි, හරියටම අපේ පෘථිවියේ තියෙනවා වගේ ‘වතුර’ වලින් හැදුණු අයිස්! 
NASA ආයතනයේ Mars Reconnaissance Orbiter යානයේ රේඩාර් ඇස් දෙකට හසුවුණු මේ රහස ඇත්තෙන්ම විස්මිතයි. විද්‍යාඥයන් ගණනය කරලා තියෙන විදිහට, අඟහරුගේ උත්තර සහ දක්ෂිණ ධ්‍රැවවල තියෙන මේ අයිස් තට්ටු ඔක්කොම දිය කළොත්, මුළු අඟහරු ග්‍රහලෝකයම මීටර් 20ක් (අඩි 65ක් විතර) ගැඹුරු සාගරයකින් වහන්න තරම් ජලය තියෙනවා! 
කල්පනා කරලා බලන්න, රතු ග්‍රහයා නිල් ග්‍රහයෙක් වෙන හැටි!
ඉතින් ඇයි මේ ජල සම්පත අපිට මෙච්චර වැදගත් වෙන්නේ?
1 – අනාගත ජනපදවල ජීවනාලිය: දවසක අඟහරු මත මිනිස් ජනපදයක් හැදුවොත්, බොන්න පිරිසිදු වතුර හොයාගෙන පෘථිවියෙන් යන්න ඕනේ නෑ. ඒ විතරක් නෙවෙයි, මේ ජලය විද්‍යුත් විච්ඡේදනය කරලා අපිට හුස්ම ගන්න ඔක්සිජන් හදාගන්නත් පුළුවන්.
2 – ආපසු ගෙදර එන්න ටිකට් එක: ජලයෙන් ලබාගන්නා ඔක්සිජන් සහ හයිඩ්‍රජන් කියන්නේ ප්‍රබල රොකට් ඉන්ධනයක්. ඒ කියන්නේ අඟහරු මතම ඉන්ධන හදාගෙන ආපහු පෘථිවියට එන්නත්, වෙනත් ගමන් යන්නත් මේ අයිස් තට්ටු උදව් වෙනවා. 
3 – අතීතයේ රහස් පොත: මේ අයිස් තට්ටු හරියට ගහක වළලු වගේ. දූවිලි කුණාටු තිබුණු කාලවල දූවිලි තැන්පත් වෙලා, නිහඬ කාලවල පිරිසිදු අයිස් තැන්පත් වෙලා. මේ ස්ථර අධ්‍යයනය කරලා, අඟහරුගේ වසර මිලියන ගාණක දේශගුණික ඉතිහාසය කියවන්න විද්‍යාඥයන්ට පුළුවන්. 
4 – වර්තමානයේ කාලගුණ එන්ජිම: හැම ශීත ඍතුවකම මේ අයිස් තට්ටු මත කාබන් ඩයොක්සයිඩ් මිදීම සහ ග්‍රීෂ්මයේදී නැවත වායුවක් වීම නිසා අඟහරුගේ වායුගෝලීය පීඩනය 25%-30%ක් වැනි දැවැන්ත ප්‍රමාණයකින් වෙනස් වෙනවා. අන්න ඒක තමයි අඟහරු ග්‍රහයා පුරා හමන දරුණු දූවිලි කුණාටුවලට ප්‍රධානම හේතුව. 
ඉතින්, අඟහරුගේ අයිස් තට්ටු කියන්නේ නිකම්ම මිදුණු වතුර ගොඩක් නෙවෙයි. ඒක…
– අතීතයේ රහස් කැටිකළ ඉතිහාස පොතක්.
– වර්තමානයේ දේශගුණය පාලනය කරන එන්ජිමක්.
– අපේ අනාගත පරපුරේ බලාපොරොත්තුවක්.
ඊළඟ පාර රෑ අහස දිහා බලද්දී, රතු පාටින් දිලිසෙන අඟහරු දිහා නිකම්ම බලන්නේ නැතුව, ඒ රතු දූවිල්ලට යටින් තියෙන නිල් පාට බලාපොරොත්තුව ගැනත් හිතන්න. අනාගත මිනිසාගේ ජල සම්පත ඇත්තටම එතැන තියෙනවා වෙන්න පුළුවන්!