අද අපි කතා කරන්නේ ඉතිහාසයේ සදා නොමැකෙන සලකුණක් තැබූ, වයස 32ක් වැනි කෙටි කාලයකදී ලෝකයෙන් අඩක්ම සිය අණසකට ගත්, නමින්ම “මහා” යන විරුදාවලිය ලත් මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් (Alexander the Great) ගැනයි. ඔහුගේ කතාව හුදෙක් යුද්ධ සහ ජයග්‍රහණ ගැනම නෙවෙයි, එය අභිරහස්, ආශ්චර්යමත් සිදුවීම් සහ දාර්ශනික ගැටුම් වලින් පිරුණු අපූරු කතාන්දරයක්.
තරුණ කුමාරයාගේ අසාමාන්‍ය ආරම්භය
ක්‍රි.පූ. 356 දී මැසිඩෝනියාවේ උපන් ඇලෙක්සැන්ඩර්, දෙවන පිලිප් රජුගේ පුත්‍රයා. ඔහුගේ උපතේදීම ආශ්චර්යමත් සිදුවීම් වූ බව පැවසෙනවා. ඔහුගේ මව ඔලිම්පියාස් දිනක් සිහිනෙන් දුටුවේ අහසින් ආ අකුණු සැරයක් ඇගේ කුසෙහි වැදී, එයින් හටගත් ගින්න ලොව පුරා පැතිර යන බවයි. මෙය අනාගතයේදී ලොවම දිනන පුතෙකුගේ උපත ගැන කියැවුණු අනාවැකියක් ලෙස සැලකුණා.
ලෝකයේ පහළ වූ ශ්‍රේෂ්ඨතම දාර්ශනිකයෙකු වන ඇරිස්ටෝටල් යටතේ ඇලෙක්සැන්ඩර් අධ්‍යාපනය ලැබුවා. යුධ ශිල්පයට පමණක් නොව, දර්ශනය, වෛද්‍ය විද්‍යාව සහ සාහිත්‍යය ගැනද ඔහුට තිබුණේ පුදුමාකාර උනන්දුවක්. තමන්ගේ ආසම පොත හෝමර්ගේ ‘ඉලියඩ්’ බවත්, වීරයෙකු වන අකිලීස් මෙන් වීමට තමා සිහින මවන බවත් ඔහු නිතර පැවසුවා.
අශ්වයෙකු මෙල්ල කළ හැටි
ඔහුගේ තරුණ අවධියේදී සිදු වූ සුප්‍රසිද්ධ සිදුවීමක් තමයි ‘බියුසෙෆලස්’ (Bucephalus) නම් දරුණු අශ්වයාව මෙල්ල කිරීම. කිසිවෙකුටවත් පාලනය කළ නොහැකි වූ මේ අශ්වයා, තමන්ගේම සෙවණැල්ලට බිය වන බව ඇලෙක්සැන්ඩර් දුටුවා. ඔහු සෙමෙන් අශ්වයාගේ හිස සූර්යයා දෙසට හරවා, සෙවණැල්ල නොපෙනෙන සේ සලස්වා, ඉතා පහසුවෙන් අශ්වයා පිට නැග ගත්තා. මෙය දුටු පිලිප් රජු, “පුතේ, නුඹට ගැළපෙන රාජ්‍යයක් නුඹම සොයාගන්න. මැසිඩෝනියාව නුඹට කුඩා වැඩියි” යැයි පැවසූ බව සඳහන් වෙනවා.
අසිරිමත් ගැට සහ දිව්‍යමය අනාවැකි
ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ ආක්‍රමණවලදී හමුවන අද්භූත කතා බොහෝයි.
• ගෝර්ඩියන් ගැටය (Gordian Knot): පර්සියාවේ ෆ්‍රීජියා (Phrygia) නුවර තිබූ මෙම ගැටය ගැන පැවතියේ, “මෙම ගැටය ලෙහන්නා ආසියාවේ අධිපතියා බවට පත් වේ” යන අනාවැකියක්. බොහෝ දෙනෙක් උත්සාහ කළත් එය ලෙහන්නට බැරි වුණා. ඇලෙක්සැන්ඩර් එහි පැමිණ, ගැටය දෙස මොහොතක් බලා, “ගැටය ලෙහන ක්‍රමය ගැන නීතියක් නැහැනේ” යැයි පවසා, සිය කඩුවෙන් එක පහරින් ගැටය දෙපළු කළා. අනාවැකිය සැබෑ කරමින් ඔහු ආසියාවම දිනුවා.
• ඊජිප්තුවේදී දෙවියෙකු වීම: ඊජිප්තුව යටත් කිරීමෙන් පසු, ඔහු සිවා කාන්තාරයේ (Siwa Oasis) පිහිටි සියුස්-ආමොන් දෙවියන්ගේ දේවාලයට ගියා. එහි සිටි පූජකවරයා ඔහුව පිළිගත්තේ “ආමොන්ගේ පුත්‍රය” ලෙසයි. එනම්, ඔහුව දෙවියෙකුගේ පුතෙකු ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළා. මෙය ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ චරිතයට දිව්‍යමය බලයක් ආරෝපණය කළා.
ඔහුගේ යුධ ජයග්‍රහණවලට වඩා, ඔහුගේ ජීවිතය වෙනස් කළ, ඔහුගේ දැවැන්ත අධිරාජ්‍යයේ නිසරු බව පෙන්වා දුන් අතිශය වැදගත් සිදුවීම් මාලාවක් වෙත අවධානය යොමු කරමු.
ඉන්දියාවේදී හමුවූ බෞද්ධ භික්ෂුව
පෝරස් රජු සමග පැවති දරුණු යුද්ධයෙන් ජයගත් ඇලෙක්සැන්ඩර්, සිය හමුදාව සමග පන්ජාබ් ප්‍රදේශයේ විවේක ගනිමින් සිටියා. ගතටත් සිතටත් විවේකයක් අවශ්‍යව තිබූ මේ මොහොතේ, ඔහු නැවතී සිටි කඳවුර අසල පිහිටි බෞද්ධ විහාරයක් සහ එහි වැඩසිටි, ප්‍රදේශවාසීන්ගේ ගෞරවාදරයට පාත්‍ර වූ භික්ෂූන් වහන්සේ නමක් ගැන ඔහුට දැනගන්නට ලැබුණා. උන්වහන්සේගේ ප්‍රඥාව සහ ගැටලු නිරාකරණය කිරීමේ හැකියාව ගැන පැතිර තිබූ කීර්තිය නිසා, ලොවම දිනූ අධිරාජයා මේ සාමාන්‍ය භික්ෂුව හමුවීමට තීරණය කළා.
එහි ගිය ඇලෙක්සැන්ඩර්, තමන්ව හඳුන්වා දුන්නේ මෙසේයි: “මම, මැසිඩෝනියාවේ පිලිප් රජුගේ පුත්‍රයා. ලොව මෙතෙක් කිසිවකු නොකළ මහා දිග්විජයක් නිම කරමින්, ගංගා හයක් තරණය කර, ලෝකයෙන් අඩකටත් වඩා මගේ අණසකට නතු කරගත් මහා ඇලෙක්සැන්ඩර්.”
සාවධානව සවන් දුන් භික්ෂූන් වහන්සේ, “අධිරාජයාණෙනි, මා ඔබ ගැන මින් පෙර දැන නොසිටියෙමි. ඔබෙන් ප්‍රශ්න කිහිපයක් අසා තවත් තොරතුරු දැනගැනීමට අවසරද?” යි විමසුවා. සංවාදයට කැමැත්තෙන් සිටි ඇලෙක්සැන්ඩර් ඊට අවසර දුන් අතර, ඉතිහාසයේ අමරණීයම සංවාදයක් එතැන ඇරඹුණා.
ලෝකාධිපතියාගෙන් භික්ෂුව ඇසූ ප්‍රශ්න
• භික්ෂුව: “මහා අධිරාජයාණෙනි, ඔබ මිනිසෙකි. ඔබට නිදිමත ඇතිවේද?”
• ඇලෙක්සැන්ඩර්: “එසේය, නිදිමත ඇති වේ.”
• භික්ෂුව: “එවිට ඔබ නිදන්නේ, හිස මැසිඩෝනියාවේද දෙපය පන්ජාබයේද පිහිටන සේ මුළු අධිරාජ්‍යයම වසාගෙනද?”
• ඇලෙක්සැන්ඩර්: “නැත, සාමාන්‍ය මිනිසෙකු මෙන් ඇඳක නිදමි.”
• භික්ෂුව: “මහා අධිරාජයාණෙනි, ඔබට බඩගිනි ඇතිවේද?”
• ඇලෙක්සැන්ඩර්: “එසේය, බඩගිනි ඇති වේ.”
• භික්ෂුව: “එවිට ඔබ, ඔබේ මුළු අධිරාජ්‍යයේම ඇති සියලුම ධාන්‍ය, පළතුරු, මස් මාංශ එකවර අනුභව කරන්නේද?”
• ඇලෙක්සැන්ඩර්: “නැත, සාමාන්‍ය පෝෂ්‍යදායී ආහාර වේලක් පමණක් ගනිමි.”
• භික්ෂුව: “මහා අධිරාජයාණෙනි, ඔබට පිපාසය ඇතිවේද?”
• ඇලෙක්සැන්ඩර්: “එසේය, පිපාසය ඇති වේ.”
• භික්ෂුව: “එවිට ඔබ, ඔබගේ අධිරාජ්‍යයේ ඇති ගංගා හයෙන්ම ජලය මුසු කළ මහා කළයක් පානය කරන්නේද?”
• ඇලෙක්සැන්ඩර්: “නැත, දිය බඳුනකින් අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට පමණක් පැන් බොමි.”
එවිට භික්ෂූන් වහන්සේ සිය අවසන්, බලගතුම ප්‍රශ්නය ඇසුවා.
“එසේ නම් මහා අධිරාජයාණෙනි, ඔබ මේ ගොඩනැගූ දැවැන්ත අධිරාජ්‍යය භුක්ති විඳින්නේ කෙසේදැයි මට පහදා දිය හැකිද?”
ඒ මොහොතේ, මිහිතලයෙන් අඩක් පාලනය කළ මහා ඇලෙක්සැන්ඩර්ට තමාගේ ජයග්‍රහණවල නිසරු බව වැටහුණා. ඔහු තමා හිඳ සිටි අසුනින් නැගිට, සාමාන්‍ය සැදැහැතියෙකු මෙන් පසඟ පිහිටුවා ඒ භික්ෂූන් වහන්සේට වැඳ නමස්කාර කළ බව පැවසෙනවා. දිග්විජයේ හරයක් නැති බව වටහාගත් ඔහු, එම භික්ෂූන් වහන්සේට පන්ජාබයේ මනරම් විහාරයක් තනවා පූජා කර, ග්‍රීසියට වඩින ලෙසටද ආරාධනා කළ බව ජනප්‍රවාදයේ සඳහන්.
ලොවටම කියාදුන් පාඩම: ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ අවසන් ඉල්ලීම් තුන
ඔහුගේ ජීවිතයේ අවසාන භාගයද ලෝකයටම වටිනා පාඩම් කියා දුන්නා. මරණ මංචකයේ සිටි ඇලෙක්සැන්ඩර්, තම සෙන්පතීන්ගෙන් අමුතු ඉල්ලීම් තුනක් කළා.
1. මගේ මිනී පෙට්ටිය ගෙන යා යුත්තේ මගේම වෛද්‍යවරුන් විසින් පමණි: මෙයින් ඔහු දුන් පණිවිඩය වූයේ, මරණය පැමිණි විට, කොතරම් දක්ෂ වෛද්‍යවරුන් සිටියත් එය නැවැත්විය නොහැකි බවයි.
2. සොහොනට යන පාර දිගේ මගේ භාණ්ඩාගාරයේ ඇති රන්, රිදී, මුතු, මැණික් සියල්ල ඉසිය යුතුයි: මෙහි අරුත වූයේ, මේ පොළොවේ උපයන කිසිදු ධනයක් මිය යන විට ගෙන යා නොහැකි බව ලොවට පෙන්වා දීමයි.
3. මගේ දෑත් දෙක, මිනී පෙට්ටියෙන් එළියට පෙනෙන සේ තැබිය යුතුයි: මෙයින් ඔහු ලොවටම කීවේ, “මම හිස් අතින් මේ ලෝකයට ආවෙමි, හිස් අතින්ම මේ ලෝකයෙන් යන්නෙමි” යන්නයි.
අභිරහස් මරණය: වස දුන්නාද? නැතිනම් උණ රෝගයක්ද?
ක්‍රි.පූ. 323 දී, බැබිලෝන් නුවරදී, දින 12ක් පුරා පැවති දරුණු උණ රෝගයකින් පසු ඇලෙක්සැන්ඩර් මිය ගියා. ඔහුගේ මරණය අදටත් ඉතිහාසඥයන් අතර විවාදාත්මකයි.
• ස්වාභාවික මරණයක්: බොහෝ දෙනාගේ මතය නම්, මැලේරියාව, ටයිෆොයිඩ් උණ හෝ බටහිර නයිල් වෛරසය වැනි රෝගයක් ඔහුගේ මරණයට හේතු වූ බවයි. අධික ලෙස මත්පැන් පානය කිරීම සහ වසර ගණනක යුද්ධයෙන් ශරීරය දුර්වල වීම එයට අනුබල දුන් බව සැලකෙනවා.
• කුමන්ත්‍රණයක් සහ වස දීමක්: තවත් ප්‍රබල මතයක් නම්, ඔහුව වස දී මරා දැමූ බවයි. ඔහුගේ ජෙනරාල්වරුන් අතර බල අරගලය උත්සන්න වී තිබූ අතර, ඇතැම් අය ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ පාලනය ගැන සතුටු වුණේ නැහැ. ඇරිස්ටෝටල්ගේ අනුදැනුම මත, ඇන්ටිපේටර් නම් සෙන්පතියාගේ පුත්‍රයා විසින් වස දෙනු ලැබූ බවට කුමන්ත්‍රණ න්‍යායක් පවතිනවා. නමුත් එය ඔප්පු කිරීමට නිශ්චිත සාක්ෂි නැහැ.
ඔහුගේ මරණයෙන් පසු, ඔහුගේ සිරුර දිරාපත් නොවී දින ගණනාවක් පැවති බවටත් කතාවක් තිබෙනවා. මෙය ඔහුගේ දිව්‍යමය ස්වභාවය ගැන පැවති විශ්වාසය තවත් ශක්තිමත් කළා.
උරුමය
මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් යනු හුදෙක්ම යුධකාමියෙකු නොවේ. ඔහු ග්‍රීක සංස්කෘතිය (හෙලනිස්මය) පෙරදිගට ගෙන ආ අතර, පෙරදිග දැනුම සහ සංස්කෘතිය බටහිරට හඳුන්වා දුන්නා. ඔහු ගොඩනැගූ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියා නගරය, පුරාණ ලෝකයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම දැනුම් කේන්ද්‍රස්ථානයක් බවට පත් වුණා.
ඔහුගේ කෙටි ජීවිත කාලය තුළ ඔහු ලබා ගත් ජයග්‍රහණ, ඔහුගේ චරිතය වටා ගෙතුණු අසිරිමත් කතා සහ ඔහුගේ අභිරහස් මරණය නිසා, මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් අදටත් ලෝකය මවිත කරන, සදාකාලික පුරාවෘත්තයක් බවට පත්ව තිබෙනවා.
ඔබ සිතන්නේ කුමක්ද? ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ මරණය ස්වාභාවික එකක්ද, නැතිනම් කුමන්ත්‍රණයක්ද? ඔබේ අදහස comment කරන්න! 